Xorijiy davlatlarda yoshlarga oid davlat siyosatini amalga oshirish mexanizmlari

Yoshlar siyosati jamiyatni rivojlantirish va ijtimoiy oʻzgarishlarning muhim omili sifatida turli mexanizm, uslub va strategiyalarni ishlab chiqishni hamda izchil ravishda amaliyotga tatbiq etishni taqozo etadi.

Davlatdagi ijtimoiy barqarorlik koʻp jihatdan yoshlarning barcha qatlamlariga yoʻnaltirilgan kuchli ijtimoiy himoyaga, ularning tashabbuslarini qoʻllab-quvvatlash hamda imkoniyatlarini yuzaga chiqarishda yetarli shart-sharoit yaratilganiga bogʻliqdir.

Shu jihatdan, 2016 yilda qabul qilingan“Yoshlarga oid davlat siyosati toʻgʻrisida”gi Qonun mamlakatimizning ushbu yoʻnalishdagi asosiy tamoyillarini belgilab berib, yosh avlodni har tomonlama barkamol etib tarbiyalash, isteʼdodini yuzaga chiqarish va ularni qoʻllab-quvvatlashda muhim oʻrin tutmoqda. Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyev bugungi kunda mamlakatimizning yoshlarga oid siyosati haqida toʻxtalib, “Eng muhimi, yoshlar bilan doimiy muloqot olib borish, ularning bandligini taʼminlash, hayotda oʻz oʻrnini topishi, jamiyatning munosib aʼzolariga aylanishi, mehnat va turmush sharoitlarini yaxshilash vazifasi barchamizning kundalik faoliyatimiz mezoniga aylanib bormoqda”, — deb taʼkidlab oʻtdilar.

Bugun globallashuv jarayonlari shiddatli rivojlanib borayotgan davrda barcha jabhalarda boʻlgani kabi yoshlar siyosatini amalga oshirish, ular bilan ishlash sohasida ham yangicha qarashlar, munosabatlar tizimini ishlab chiqish hamda xorijiy davlatlarning ilgʻor texnologiyalaridan foydalanish taqozo etilmoqda. Zero, ushbu tajribalarni tahlil qilish, ulardan mamlakatimiz amaliyotida unumli foydalanish yoʻllarini oʻrganish orqali ijobiy natijalarga erishish mumkin.

Xorijiy mamlakatlarning aksariyatida davlatning yoshlar siyosati sohasidagi asosiy prinsiplari, vazifalari aks etgan huquqiy hujjatning ishlab chiqish masalasiga katta eʼtibor qaratiladi. Misol uchun, Ozarbayjon, Belarus, Finlyandiya, Qozogʻiston, Qirgʻiziston, Latviya, Litva, Janubiy Koreya kabi davlatlarda Yoshlarga oid davlat siyosati toʻgʻrisida qonunlar qabul qilingan.

Yoshlarga oid davlat siyosati toʻgʻrisidagi qonun mamlakatning ushbu sohadagi asosiy faoliyati, vazifalari hamda asosiy tamoyillarni oʻzida aks ettiradi. Biroq, ushbu qonunlarda yoshlarga oid siyosatni amalga oshirishning aniq mexanizmlari koʻzda tutilmaydi.

Keyingi yillarda aksariyat Yevropa davlatlarida yoshlarga oid siyosatni amalga oshirishda oʻrta va uzoq muddatlarga moʻljallangan strategiya va dasturlarni ishlab chiqish tajribasidan keng foydalanilmoqda. Xususan, Albaniya, Avstriya, Bolgariya, Vengriya, Makedoniya, Ruminiya, Serbiya, Slovakiya va boshqa davlatlarda ushbu yoʻnalishdagi chora-tadbirlar strategiyalar orqali amalga oshirilmoqda. Strategiyaning afzal tomonlaridan biri, uni qabul qilishdan oldin yoshlarning turli qatlamlari oʻrtasida tadqiqotlar oʻtkazilib, mavjud holat va muammolar aniqlanadi hamda uni bartaraf etishga oid tegishli chora-tadbirlar rejasi ishlab chiqiladi.

Ikkinchi tomondan, maʼlum vaqtlar oraligʻida strategiyadagi vazifalarning ijrosi monitoring qilib boriladi. Bu davlatning yoshlarga oid siyosatini maʼlum bir muddatlarda baholab borish, tahlil qilish imkonini beradi.

Masalan, Moldovada yoshlarga oid davlat siyosatini amalga oshirishda bugungi kunga qadar 3 ta strategiya ishlab chiqilgan. Xususan, “2009-2013 yillarda yoshlar masalalari boʻyicha milliy strategiya”, “Moldova-2020” milliy rivojlanish strategiyasi” hamda “2020 yilgacha Yoshlar sektorini rivojlantirishning milliy strategiyasi” kabi hujjatlar mavjud boʻlib, ular mamlakatda yoshlar siyosatini amalga oshirishda muhim ahamiyat kasb etmoqda.

2014 yilda Moldovada “2020 yilgacha Yoshlar sektorini rivojlantirishning milliy strategiyasi” qabul qilinib, uni hayotga tatbiq etishning harakatlar rejasi ishlab chiqildi. Mazkur strategiyani ishlab chiqishdan avval, mamlakatning 10 ta viloyatida yoshlar oʻrtasida soʻrovnoma va tadqiqotlar amalga oshirilib, yoshlar orasida uchrayotgan dolzarb muammolar tahlil qilingan. Aniqlangan muammolardan kelib chiqib strategiyaning asosiy maqsad va vazifalari belgilab olingan. Unga koʻra keyingi 6 yilda yoshlar sektorini rivojlantirish, yoshlarning, xususan, imkoniyati cheklangan yoshlarning shaxsiy va kasbiy oʻsishini taʼminlash uchun tegishli sharoitlarni yaratish belgilab berilgan. Bunda:

- demokratik jarayonlarni mustahkamlashda yoshlarning faol ishtirokini taʼminlash;

- yoshlarning bilim, malaka va kasbiy mahoratini oshirgan holda hamda axloqiy tarbiyasini yaxshilagan holda ularning, shu jumladan, imkoniyati cheklangan yoshlarning jamiyatga ijtimoiylashuvi uchun sharoit yaratish;

- yoshlarning tadbirkorlik faoliyatidagi imkoniyatlarini oshirgan holda ularning bandligini taʼminlash, bu borada imkoniyati cheklangan yoshlarga alohida eʼtibor qaratish;

- yoshlar tashkilotlarining infratuzilmasini yaxshilash hamda yoshlar bilan ishlash sohasida taʼsirchan mexanizmlarni qoʻllash vazifalari asosida strategik yoʻnalishlar belgilab olindi.

Ushbu Strategiyani amalga oshirishda Moldova Yoshlar va sport vazirligi masʼul etib belgilangan.

Xuddi shunga oʻxshash hujjat Armaniston Respublikasida ham ishlab chiqilgan boʻlib, u “2013-2017 yillarda yoshlarga oid davlat siyosati strategiyasi” deb nomlanadi. Unda 5 ta yoʻnalishdagi muhim jihatlar qamrab olinib, 44 ta banddan iborat chora-tadbirlarni amalga oshirish koʻzda tutilgan. Bular quyidagilardan iborat:

- yoshlarni mamlakat siyosiy, iqtisodiy va madaniy hayotidagi ishtirokini oshirish;

- yoshlarni ijtimoiy-iqtisodiy va bandligini taʼminlashdagi muammolar;

- yoshlar oʻrtasida sogʻlom turmush tarzini targʻib qilish;

- yoshlarni maʼnaviyva madaniy qadriyatlar hamda harbiy-vatanparvarlik ruhida tarbiyalash;

- uzluksiz hamda norasmiy taʼlimni yanada rivojlantirish.

Oʻz navbatida yuqoridagi yoʻnalishlarni amalga oshirish boʻyicha tegishli chora-tadbirlar, ularning muddati, masʼul tashkilotlar va moliyalashtirish manbalari koʻrsatib oʻtilgan.

Armaniston Respublikasining “2013-2017 yillarda yoshlarga oid davlat siyosati strategiyasi” 9 boʻlimdan iborat boʻlib, uning 2 boʻlimi mamlakatdagi yoshlar siyosatining joriy holati, zamonaviy tendensiyalari tahliliga qaratilgan. Strategiyani hayotga tatbiq etishga masʼul davlat organi Armaniston Yoshlar va sport vazirligi hisoblanadi.

Internet manbalari asosida
Gulhayo Rahmonova tayyorladi.