Kambag‘al oila a’zosini ish bilan ta’minlagan tadbirkorlarga soliq to‘lashda alohida imtiyozlar beriladi

So‘nggi yillarda aholini ijtimoiy himoya qilish tizimini takomillashtirish, ijtimoiy himoya sohasiga Davlat byudjetidan ajratiladigan mablag‘lar miqdorini oshirish va qo‘shimcha resurslarni jalb qilish, ijtimoiy himoya dasturlari qamrovini kengaytirish va oilalarni og‘ir hayotiy holatlardan olib chiqishga qaratilgan qo‘shimcha mexanizmlarni joriy etish yo‘nalishlarida izchil islohotlar amalga oshirilmoqda.

Xususan, kam ta’minlangan oilalarni aniqlash va ularga manzilli yordam ko‘rsatish maqsadida “Ijtimoiy himoya yagona reyestri” axborot tizimi joriy qilindi. Natijada kam ta’minlangan nafaqa oluvchi oilalar soni oxirgi uch yilda to‘rt barobarga oshib, 1,9 millionga yetdi. Kam ta’minlangan oilalardagi bolalarni parvarishlash uchun to‘lanadigan nafaqa qamrovi kengayib, nafaqa tayinlashda inobatga olinadigan bolalar yoshi 14 yoshdan 18 yoshgacha oshirildi, mazkur to‘lov muddati 6 oydan 12 oygacha hamda nafaqa miqdori o‘rtacha 1,5 barobarga oshirildi.  

Shu bilan birga, ushbu jarayonlar uzliksizligini ta’minlashga oid qonunchilik takomillashtirildi. Jumladan, yangi tahrirda qabul qilingan Konstitutsiyada ham davlat fuqarolarning bandligini ta’minlash, ularni ishsizlikdan himoya qilish, shuningdek kambag‘allikni qisqartirish choralarini ko‘rishiga qaratilgan qator normalar belgilandi.  

Kuni kecha Prezident raisligida kambag‘allikni qisqartirish va aholi bandligini ta’minlashda yangi bosqichga o‘tish masalalariga bag‘ishlangan videoselektor yig‘ilishi o‘tkazildi. Yig‘ilish avvalida amalga oshirilgan ishlar sarhisob qilinib, galdagi vazifalar belgilab olindi.  

Jumladan, 2023 yil boshida tumanlar 5 ta toifaga ajratilib, har biriga sharoitiga qarab yengilliklar berildi. Har yili oilaviy tadbirkorlikka 13 trillion so‘m kredit va 1,5 trillion so‘m subsidiyalar ajratilmoqda. Natijada kambag‘allik darajasi 2022 yildagi 17 foizdan 2023 yil 1 yanvar holatiga ko‘ra, 14,1 foizga tushirildi. Yil yakuniga qadar 11 foizdan pastga tushirish maqsad qilingan.  

Kambag‘allikni qisqartirish va fuqarolarni ijtimoiy-moddiy qo‘llab-quvvatlashda, aholining doimiy munosib mehnat haqqiga ega bo‘lgan ish o‘rinlari bilan ta’minlashga munosib hissa qo‘shib kelayotgan tadbirkorlar mehnati alohida ahamiyatga ega. Oxirgi besh yilda tadbirkorlar soni 285 mingdan 590 mingtaga ko‘paydi. Bu bitta tumanda 2,5 mingdan ortiq yoki bir mahallada 50 nafardan tadbirkorlar sinfi shakllandi degani.  

Shu bois, yig‘ilishda davlat rahbari joylarda tadbirkorlar bilan manfaatli hamkorlik qilinib, ular qo‘llab-quvvatlansa, tumanda, mahallada bandlik masalasini hal qilish uchun imkoniyatlar yanada kengayishini ta’kidlab o‘tdi. Shu bilan birga, har yili kasb-hunarga o‘qitishga 200 milliard so‘m ajratilayotgani, ammo bu mablag‘lar tadbirkorlik sub’ektlarining mutaxassislarga ehtiyoji bilan bog‘lanmagani ko‘rsatib o‘tildi.  

Natijada tadbirkorlar yiliga katta xarajat qilib, o‘zi uchun minglab mutaxassis tayyorlashga majbur bo‘lmoqda. Shu bois, tadbirkorlarni malakali mutaxassislar bilan ta’minlash tizimini samarali yo‘lga qo‘yish, bunda tadbirkorlikka yanada keng imkoniyatlar yaratish va moliyaviy rag‘batlar taqdim etish zarurligi qayd etildi.  

Shu maqsadda 1 iyundan boshlab “20 ming tadbirkor – 500 ming malakali mutaxassis” dasturi amalga oshiriladi. Dasturga 2023-2024 yillarda jami 1 milliard dollar ajratiladi. Ushbu mablag‘lar hisobidan kambag‘al oilalar a’zosini kasbga o‘qitib, ishli qilish bo‘yicha loyiha ahamiyatiga qarab, amaldagidan past foizlarda va uzoqroq muddatga kredit beriladi. Tadbirkorning “amaliy monomarkaz” tashkil qilish va jihozlash hamda kasbga o‘qitish xarajatlari to‘liq qoplab beriladi.  

Shuningdek, dasturda ishtirok etadigan tadbirkorlarga soliqlardan alohida imtiyozlar ham beriladi. Jumladan, kamida 20 foiz kambag‘al oila a’zosini bir yil davomida ish bilan ta’minlasa, tadbirkor mol-mulk va yer soliqlaridan, kambag‘al oila a’zosi daromad solig‘idan ozod qilinadi. 5 million so‘mgacha ish haqi to‘layotgan tadbirkorlarga ijtimoiy soliq stavkasi 2 baravarga kamaytiriladi.  

Shu bilan birga, dasturda qatnashadigan tadbirkorlar soliq va bojxona ma’murchiligida yengilliklar oladi. Xususan, ular faoliyatida soliq tekshiruvlari o‘tkazilmaydi, qo‘shilgan qiymat solig‘i, shuningdek, ortiqcha to‘langan soliqlar tekshiruvsiz qaytarib beriladi. Bojxona rasmiylashtiruvi paytida “yashil yo‘lak” tartibi qo‘llaniladi.  

Umuman olganda, tadbirkorlarning o‘z faoliyatlari davomida har tomonlama qo‘llab-quvvatlanishi o‘z-o‘zidan davlatning mamlakat aholisini turmush farovonligini yaxshilashdagi majburiyatlari yengillashishiga, erishiladigan natijalar ko‘lami va salmog‘i yanada ortishiga xizmat qiladi.  

Maxfirat Xushvaqtova,

Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati