Qoidani buzganlarga koʼriladigan jazo chorasini kuchaytirish vaqti keldi!

Yoʼl harakati qoidalari bilan bogʼliq qonunchilik har qancha kuchaytirilmasin, yoʼl transport hodisalari soni va koʼlami kamaymayotgandek tuyulayapti. Buni ijtimoiy tarmoqlarda tez-tez tarqatilayotgan noxush yangiliklardan ham koʼrsak boʼladi. YTHlarning asosiy qismi haydovchilar tomonidan belgilangan tezlikka rioya etmaslik sababli sodir etilayotgan boʼlsa, yana boshqasida spirtli ichimlikni isteʼmol qilib avtomobilni boshqargan haydovchi oʼzi va oʼzgalarning hayotiga, mulkiga xavf tugʼdirayapti.
Birgina misol. Oʼzbekiston Respublikasi Ichki ishlar vazirligi Jamoat xavfsizligi departamenti Yoʼl harakati xavfsizligi xizmati maʼlumotiga koʼra, joriy yilning
14 yanvar kuni Xorazm viloyati Yangibozor tumanida transport vositasini boshqarish huquqiga ega boʼlmagan fuqaro tomonidan spirtli ichimliklardan mast holda transport vositasini boshqarish natijasida sodir etilgan yoʼl-transport hodisasi natijasida fuqaro oʼlimiga sabab boʼldi.

Statistik maʼlumotlarga koʼra, mast holda transport vositasi boshqarish oqibatida 2018 yilda 164 ta yoʼl-transport hodisalari sodir etilib 71 nafar shaxs, 2019 yilda 147 ta hodisada 65 nafar shaxs, 2020 yilda 106 ta hodisada 45 nafar shaxs vafot etganligi qayd etilgan.

Transport vositalarini mast holatda boshqarib, huquqbuzarlik sodir etgan shaxs maʼmuriy tartibda javobgarlikka tortilgan boʼlsada, oʼziga tegishli xulosa chiqarmay, belgilangan qoidalarni mensimasdan takroran mast holda transport vositasini boshqarishi oqibatida ogʼir oqibatli yoʼl-transport hodisalarining sodir boʼlishiga zamin yaratmoqda. Jumladan, 2019 yilda 3 641 nafar, 2020 yilda 3 581 nafar, 2021 yilda 5 450 nafar haydovchi maʼmuriy javobgarlikka tortilgandan soʼng transport vositasini takroran mast holatda boshqargan.

Nazarimda, zararli vositalarning turi koʼpayib borayotgan ayni kunlarda haydovchilarning transport vositalarini mastlik holatida yoki giyohvandlik vositalari, ularning analoglari, psixotrop yoki shaxsning aql-idrokiga taʼsir koʼrsatuvchi boshqa moddalar taʼsiri ostida boshqarishi, shunday qilmish uchun maʼmuriy jazo qoʼllanilgandan keyin sodir etgan taqdirda ularga nisbatan jinoiy javobgarlik belgilash lozim boʼladi.

Shuningdek, bugungi kunda transport vositasini mastlik holatda boshqarish natijasida, haydovchi oʼzining harakatini anglay olmasligi oqibatida ogʼir oqibatli yoʼl-transport hodisalari sodir boʼlmoqda. Eng achinarlisi, transport vositalari egalari mastlik holatdagi shaxslarga avtomobillarni boshqarishga topshirishmoqda. Bu kabi salbiy holatlar 2019 yilda 588 nafar, 2020 yilda 466 nafar, 2021 yilda 879 nafar shaxs transport vositasini mastlik holatidagi shaxslarga boshqarish uchun topshirish holatlari aniqlangan.

Jinoyat kodeksining 261-moddasi (Mastlik holatidagi shaxsning transport vositasini boshqarishiga yoʼl qoʼyish) bilan 2018 yil 3 ta, 2019 yil 5 ta, 2020 yil
11 ta chora koʼrilgan. Bunday holatlar amaldagi jazo choralari yetarli darajada mukammal emasligi oqibatida davom etib, ogʼir oqibatli yoʼl-transport hodisalarining sodir boʼlishida alohida oʼrin egallamoqda.

Taklifim - transport vositasining egasi yoki undan foydalanish huquqiga ega shaxs tomonidan bila turib, mastlik holatidagi yoki gihyovandlik vositalari, ularning analoglari, psixotrop yoki shaxsning aql-idrokiga taʼsir koʼrsatuvchi boshqa moddalar taʼsiri ostidagi shaxsga transport vositasini boshqarishni topshirishi badanga oʼrtacha ogʼir yoki ogʼir shikast yetkazilishiga sabab boʼlsa ularga nisbatan ham jinoiy javobgarlikni belgilash kerak.

Muhammad VALIYEV,

Oliy Majlis Qonunchilik palatasi depetati,

"Adolat" SDP fraksiyasi a'zosi