O‘zbekiston – Italiya: vaqt sinovidan o‘tgan ishonchli sheriklik

Ma’lumki, Italiya O‘zbekistonning Yevropa qit’asidagi eng muhim hamkorlaridan biri hisoblanadi. Ushbu rivojlangan mamlakat O‘zbekistonning mustaqilligini birinchilardan bo‘lib, 1992 yilning yanvaridayoq tan olgan va mana, 31 yildirki, uning davlat suvereniteti va hududiy yaxlitligini har tomonlama qo‘llab-quvvatlab kelmoqda. Shu davr ichida u mamlakatimizning vaqt sinovidan o‘tgan hamkorlaridan biriga aylandi.

Keyingi yillarda siyosat, xavfsizlik, iqtisodiyot, energetika, madaniy-gumanitar sohalardagi hamkorlik ancha faollashdi. Izchil o‘sish barcha jabhalarda namoyon bo‘layotganini kuzatish mumkin. Bu borada raqamlarga murojaat qilsak, keyingi yillarda o‘zaro tovar ayirboshlash va qo‘shma korxonalar soni ikki barobar ko‘payganini ko‘rishimiz mumkin.

Metallurgiya, energetika, elektrotexnika va boshqa tarmoqlarda Italiyaning yetakchi kompaniyalari bilan sanoat kooperatsiyasi loyihalari muvaffaqiyatli amalga oshirilmoqda.

O‘zbekistonda Italiyaning “Pietro Fiorentini”, “Terra-nova”, “Danieli, “Imagro”, “Ansaldo”, “Saipem” kabi yetakchi kompaniyalari muvaffaqiyatli faoliyat yuritmoqda. O‘zaro tovar aylanmasi 2017 yildagi 172,2 mln. AQSH dollaridan 2022 yilda 381,1 mln. dollarga yetgani ham o‘zaro iqtisodiy aloqalar shiddat bilan rivojlanayotganini ko‘rsatadi. O‘zbekiston iqtisodiyotiga jalb qilingan Italiya sarmoyalarining hajmi esa 2019 yildagi 7,1 mln. AQSH dollaridan 2022 yilda 49,6 mln. dollarni tashkil etganini ijobiy holat sifatida baholash mumkin.

O‘zbekistonda Italiya kapitali ishtirokida 54 ta, jumladan, 35 ta qo‘shma va 19 ta sof Italiya kapitali asosida barpo etilgan qo‘shma korxona faoliyat yuritmoqda. Italiyaning 6 ta korxonasi vakolatxonalari O‘zbekiston Respublikasi Investitsiyalar, sanoat va savdo vazirligida akkreditatsiyadan o‘tgan. Ular alkogolsiz ichimliklar, vino mahsulotlari, parfyumeriya, to‘qimachilik mahsulotlari, charm-poyabzal, xalq iste’moli mollari ishlab chiqarish, paxta chiqindilarini qayta ishlash, savdo-sotiq va vositachilik xizmatlari sohasida faoliyat yuritmoqda.

Ikki mamlakat oliy vakillik organlari o‘rtasidagi parlamentlararo aloqalar ham izchil rivojlanib bormoqda. 2012 yilda Oliy Majlis Qonunchilik palatasi va Italiya parlamenti Deputatlar palatasi o‘rtasida hamkorlik to‘g‘risidagi memorandum imzolangan bo‘lib, u parlamentlararo hamkorlikning huquqiy asosi hisoblanadi.

2011 yildan beri Oliy Majlis Qonunchilik palatasida Italiya parlamenti Deputatlar palatasi bilan hamkorlik qilish bo‘yicha guruh faoliyat olib bormoqda. Guruh tomonidan Oliy Majlis faoliyatida foydalanish maqsadida Italiya parlamentining qonunchilik va nazorat-tahlil tajribasi muntazam ravishda o‘rganib borilmoqda.

O‘z navbatida, Italiya parlamenti Deputatlar palatasida ham “Italiya-Markaziy Osiyo” parlamentlararo do‘stlik guruhi tashkil etilgan bo‘lib, har ikkala guruh o‘rtasida onlayn va oflayn formatlardagi doimiy muloqot yo‘lga qo‘yilgan.

Madaniy-gumanitar sohadagi hamkorlik ham izchil rivojlanmoqda. Ikki mamlakat madaniyat sohasi vakillari o‘zaro tadbirlarda ishtirok etib kelishmoqda. Masalan, Italiya vakillari Samarqand shahridagi “Sharq taronalari” xalqaro musiqa festivalida muntazam ishtirok etib kelmoqda.

Toshkentda Turin va Piza universitetlarining filiallari muvaffaqiyatli ishlamoqda. Ketma-ket uch yil O‘zbekiston Venetsiyada arxitektura sohasidagi Xalqaro biyennaleda muvaffaqiyatli ishtirok etib kelmoqda. Joriy yilning boshidan beri O‘zbekistonga kelayotgan italiyalik sayyohlar soni 5 marta ko‘paydi. Aprel oyidan boshlab Toshkent va Milan o‘rtasida to‘g‘ridan to‘g‘ri aviaqatnovlar yo‘lga qo‘yilgani ham turistlar oqimining yanada oshishiga xizmat qilmoqda.

Jory yilning 8-9 iyun kunlari O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyevning Italiyaga tashrifi, shubhasiz, ushbu aloqalarning yangi davrini boshlab beradi. Ko‘pgina mutaxassislar tomonidan haqli ravishda “tarixiy” deya talqin etilayotgan mazkur tashrif ikki tomonlama munosabatlarni strategik sheriklik darajasiga olib chiqishda muhim ahamiyatga egadir.

Tashrifning juda muvaffaqiyatli o‘tishini ta’minlagan omillardan biri unga qizg‘in tayyorgarlik ko‘rilganidir. Tashrif arafasida ikki mamlakat vakillari ishtirokida turli-tuman uchrashuv va tadbirlar, jumladan, ikki mamlakat tadbirkorlari ishtirokida biznes-forum bo‘lib o‘tdi. Uning yakunida umumiy qiymati 9 milliard yevrodan ziyod qiymatga ega investitsiyaviy bitimlar va savdo shartnomalari imzolandi. Shuning o‘ziyoq har ikki tomonda ham o‘zaro hamkorlikka intilish juda kuchli ekanligidan dalolat beradi.

Ayniqsa, tashrif davomida o‘zaro munosabatlarga strategik sheriklik maqomining berilgani O‘zbekiston-Italiya o‘rtasidagi aloqalar misli ko‘rilmagan yuksak darajaga chiqayotganini, ko‘p qirrali hamkorlikni yanada rivojlantirishda yangi muhim bosqich boshlanayotganini anglatadi. Qolaversa, munosabatlarning bunday maqomi G‘arbiy Yevropada birinchi bo‘lib Italiya bilan amalga oshirilayotgani ham mamlakatimizning butun mintaqa bilan aloqalarida yangi tarixiy bosqichni boshlab beradi.

Davlatimiz rahbarining Italiya Prezidenti S.Matarella va Bosh vaziri J.Meloni bilan bo‘lib o‘tgan uchrashuvlarida siyosiy, savdo-iqtisodiy, madaniy-gumanitar hamkorlikni yanada kengaytirish, davlatlarimizning mavjud salohiyat va imkoniyatlariga mos bo‘lgan bosqichga olib chiqish masalalari qizg‘in muhokama qilindi.

Tomonlar amaliy hamkorlikni rivojlantirish uchun katta imkoniyatlar mavjudligini hisobga olib, texnologik va innovatsion sheriklik bo‘yicha qo‘shma loyihalarni ilgari surish muhimligini qayd etdilar.

Oliy darajadagi muzokaralar chog‘ida Italiyaning mintaqamiz davlatlari bilan ko‘p tomonlama aloqalarni chuqurlashtirishga katta e’tibor qaratayotgani yaqqol ko‘zga tashlandi. Bosh vazir J.Meloni O‘zbekistonning Markaziy Osiyoda sheriklik, yaxshi qo‘shnichilik va ishonch muhitini mustahkamlash borasidagi sa’y-harakatlarini qo‘llab-quvvatladi hamda “Italiya – Markaziy Osiyo” hamkorlik formatini yanada rivojlantirishga chaqirdi.

Bundan tashqari, ikki mamlakat hududlari o‘rtasidagi aloqalarni kengaytirish, savdo, iqtisodiy va sanoat hamkorligi hamda eksport kreditlari bo‘yicha Hukumatlararo ishchi guruhi mexanizmini faollashtirishga kelishib olindi.

O‘zbek va italyan tillarini o‘qitishni chuqurlashtirish, arxeologik va madaniy merosni keng targ‘ib etish, ilmiy tadqiqot, oliy ta’lim, madaniyat, turizm, ommaviy axborot vositalari hamkorligini har tomonlama rag‘batlantirish uchun katta salohiyat borligi ko‘rsatib o‘tildi.

Ikki mamlakat yetakchilari Afg‘onistondagi vaziyat yuzasidan fikr almashar ekan, afg‘on xalqiga insonparvarlik yordamini ko‘rsatishni, shu jumladan Termiz shahridagi logistika markazi imkoniyatlaridan unumli foydalangan holda davom ettirish muhimligini ta’kidlashdi.

Shuningdek, Prezidentimizning Italiyaning taraqqiy etgan Lombardiya viloyatiga tashrifi va ushbu hudud gubernatori bilan uchrashuvi ham juda ko‘tarinki ruhda o‘tdi. Bu yerda Italiyaning yetakchi kompaniya va tashkilotlari rahbarlari qizg‘in muloqot davomida O‘zbekistonning iqtisodiy-carmoyaviy imkoniyatlari taqdim etildi. Bundan tashqari, davlatimiz rahbari “ITMA 2023” to‘qimachilik mashinasozligi bo‘yicha eng yirik xalqaro ko‘rgazmaga tashrif buyurib, bu yerdagi eksponantlar bilan tanishdi.

Bir so‘z bilan aytganda, juda samarali o‘tgan tarixiy tashrif davomida qator kelishuvlarga, aniq dastur va loyihalarga asos solindi. Xususan, O‘zbekiston sanoati uchun Italiyadan uskunalar va ilg‘or texnologiyalarni yetkazib berishni kengaytirish, energetika, transport, turizm infratuzilmasi, tibbiyot, farmatsevtika, axborot texnologiyalari, qishloq xo‘jaligi, metallurgiya, qurilish materiallari, elektrotexnika, ishlab chiqarish bo‘yicha foydali kelishuvlarga erishildi.

Shuningdek, mebel, charm, to‘qimachilik, ipak mahsulotlari, avtomobillari ehtiyot qismlari, meva va sabzavotlar, vinochilik, chorvachilik, oziq ovqat mahsulotlarini ishlab chiqarish yo‘nalishlarida hamkorlikni kengaytirish bo‘yicha katta qadamlar tashlandi.

Qo‘shma loyihalarni moliyalashtirishda investitsiya banklari, ixtisoslashgan agentliklar, jamg‘armalar ishtirokini qo‘llab-quvvatlash; kichik va o‘rta biznes o‘rtasida muntazam muloqotlarni yo‘lga qo‘yish, Italiya sanoat texnologiyalari samarali transferini amalga oshirish kabi yo‘nalishlarda muhim ahdlashuvlarga erishilganligi ikki tomonlama munosabatlarning kelajagi istiqbolli ekanidan dalolat beradi.

Umuman, Prezidentimizning Italiyaga amalga oshirgan tashrifi, shubhasiz, tarixiy ahamiyatga egadir. Zero, mamlakatimiz hayotida jiddiy o‘zgarishlar yuz berayotgan, jamiyatimizning turli jabhalarida keng ko‘lamli islohotlar tobora chuqurlashayotgan hozirgi muhim pallada Italiyadek taraqqiy etgan iqtisodiyotga ega, dunyoda o‘z qat’iy pozitsiyasiga ega bo‘lgan qudratli davlat bilan munosabatlarni yanada rivojlantirish va yuqori bosqichga ko‘tarish biz uchun strategik ahamiyat kasb etadi.

Mazkur tashrifning yana bir ahamiyatli jihati shundaki, u bir tomondan, Italiya investitsiyalari va yuqori texnologiyalarini to‘g‘ridan to‘g‘ri mamlakatimiz iqtisodiyotiga jalb qilish, savdo-iqtisodiy, madaniy-gumanitar, aloqalarni mustahkamlash, biznes-tuzilmalar o‘rtasida hamkorlikni rivojlantirish uchun qulay imkoniyatlar yaratsa, ikkinchi tomondan, Italiya timsolida butun Yevropa jamoatchiligini mamlakatimizda yuz berayotgan tub o‘zgarishlar va keng ko‘lamli modernizatsiya jarayoni haqida tanishtirish imkonini beradi.

Qolaversa, tashrif yakunlari va natijalari xalqaro ekspertlar tomonidan so‘nggi yillarda keskin faollashib borayotgan O‘zbekistonning konstruktiv, milliy manfaatlar ustuvorligiga va teng huquqlilik tamoyillariga asoslangan tashqi siyosatining va ko‘pqirrali siyosiy-diplomatik sa’y-harakatlarining navbatdagi ulkan amaliy yutug‘i sifatida baholanmoqda.

Qodir JO‘RAYEV,

Oliy Majlis Qonunchilik palatasining

Xalqaro ishlar va parlamentlararo aloqalar qo‘mitasi raisi o‘rinbosari,

“O‘zbekiston – Italiya” parlamentlararo hamkorlik

guruhi rahbari