Voyaga yetmaganlar huquq va manfaatlari himoyasi takomillashtirilmoqda

Jinoyat qonunchiligida voyaga yetmaganlarning javobgarligi, ularga nisbatan jazo turlari va me’yorlari, jazo tayinlash, javobgarlik va jazodan ozod qilishning alohida tartibi belgilangan. Biroq, qonunchilikda voyaga yetmagan shaxslarning, shu jumladan shaxsning voyaga yetmagan davrida sodir etgan jinoyati uchun sudlanganligining tugallanishiga oid alohida norma mavjud emas.

Natijada, bugungi kunda shaxsning voyaga yetgunga qadar sodir etgan jinoyati uchun sudlanganlikning tugallanishi umumiy normalarga asosan hisoblanmoqda.

Vaholanki, xalqaro umume’tirof etilgan normalarda voyaga yetmaganlarning jinoiy javobgarligini boshqa shaxslarga nisbatan yengilroq shaklda belgilash ko‘rsatilgan bo‘lsa, xorijiy davlatlarda shaxsning voyaga yetgunga qadar sodir etgan jinoyati uchun sudlanganlik muddatini hisoblashga oid alohida norma belgilangan.

Tahlillarga ko‘ra, 2021-2022 yillarda 2 924 nafar voyaga yetmaganlarga sudning ayblov hukmi chiqarilgan bo‘lib, ulardan 693 nafariga jarima va majburiy jamoat ishlari, 75 nafariga axloq tuzatish ishlari, 1 573 nafariga ozodlikni cheklash, 358 nafariga ozodlikdan mahrum qilish jazolari tayinlangan bo‘lsa, 225 nafari shartli hukm qilingan.

Bundan ko‘rinadiki, sudlangan voyaga yetmaganlarning 1 931 nafari jazoni o‘tab bo‘lganidan so‘ng 2-10 yilgacha ish va o‘qish joylarida “sudlangan” degan tamg‘a ostida yurishi mumkin.

Amaldagi qonunchilikda jazoni o‘tab bo‘lganidan so‘ng sudlanganlik tugallanishi mumkinligi belgilangan. Jumladan, Jinoyat kodeksining 78-moddasiga ko‘ra, shartli hukm qilinganda sinov muddati tugagan kundan boshlab, jarima, majburiy jamoat ishlari, xizmat bo‘yicha cheklash yoki intizomiy qismga jo‘natish jazolari o‘tab bo‘linganidan so‘ng shaxsning sudlanganligi tugallanadi.

Shaxsning voyaga yetguniga qadar sodir etgan jinoyati uchun jazoni o‘tab bo‘lgan hollarda sudlanganlik muddatini hisoblashga oid qoidalarni yanada liberallashtirish voyaga yetmaganlarning huquq va manfaatlari himoyasini ta’minlash samaradorligini oshiradi.

Qonun loyihasi bilan Jinoyat kodeksining 77-moddasi yangi qism bilan to‘ldirilib, o‘n sakkiz yoshga to‘lguniga qadar sodir etgan jinoyati uchun (o‘ta og‘ir jinoyatlar bundan mustasno) shaxs jazoni o‘tab bo‘lganidan so‘ng sudlanmagan deb hisoblanishi belgilanmoqda.

Shuningdek, voyaga yetmaganga nisbatan tayinlanadigan ozodlikdan mahrum qilish jazosining eng kam muddati olti oydan bir oyga tushirilmoqda

Umuman olganda, qonun loyihasi voyaga yetmaganlarning jinoiy javobgarligini yanada liberallashtirib, voyaga yetmaganlik davrida sodir etgan jinoyati uchun jazoni to‘liq o‘tab bo‘lgan shaxsga, o‘z hayotini sudlanganlik tamg‘asidan xoli tarzda yangitdan boshlashiga imkon beradi.

Muhammad VALIYEV

Oliy Majlis Qonunchilik palatasi

Korrupsiyaga qarshi kurashish va sud-huquq

masalalari qo‘mitasi a’zosi