Yangi Mehnat kodeksi xodimlar, ish beruvchilar va davlat manfaatlarini samarali tartibga soladi

Bugungi kunda, mehnat sohasidagi qonunchilikning maqsadi — xodimlar, ish beruvchilar va davlat manfaatlarini, ular bilan bevosita bogʻliq boʻlgan yakka mehnat va ijtimoiy munosabatlarda muvozanat va muvofiqlikni taʼminlash asosida tartibga solishdan iborat. Ushbu faoliyat bilan bogʻliq barcha munosabatlarni Mehnat kodeksi tartibga soladi. Shu maʼnoda, Prezidentimiz oʻtgan yil 28-oktyabrda imzolagan “Oʻzbekiston Respublikasining Mehnat kodeksini tasdiqlash toʻgʻrisida”- gi qonun bu borada oʻz yechimini kutayotgan dolzarb vazifalar yechimini topishda muhim dasturulamal boʻldi. Aytish joizki, 1995-yilda qabul qilingan avvalgi Mehnat kodeksi hozirgi zamon talablariga mos kelmay qolgan edi. “Oʻzbekiston Respublikasining Mehnat kodeksini tasdiqlash toʻgʻrisida”gi qonun 2022-yil 28-oktyabrda imzolangan edi. Oʻshandan buyon Qonunchilik palatasi deputatlari, tegishli vazirlik va idoralar xodimlari, olimlar, mutaxassislar va jamoatchilik vakillari aholi oʻrtasida tushuntirish ishlarini olib bordi. Birgina Qonunchilik palatasining Mehnat va ijtimoiy masalalar qoʻmitasi aʼzolari tomonidan mazkur davr davomida 120 dan ortiq targʻibot tadbirlari oʻtkazilib, kodeksning mazmun-mohiyati, undagi yangiliklarni ish beruvchilar, mehnat sohasi vakillari va keng jamoatchilikka tushuntirish ishlari olib borildi.

Bir quvonarli holatni, yangilikni aytishimiz mumkin, 2023-yil 3-may kuni Yangi tahrirdagi Mehnat kodeksi kuchga kirdi. Yangi tahrirdagi Mehnat kodeksi birinchi boʻlimining birinchi bobida mehnat qonunchiligining maqsadi va vazifalari hamda amal qilish doirasi belgilandi. Avvalgi Mehnat kodeksida mehnat qonunchiligining amal qilish doirasi aniq koʻrsatilmagan edi. Ushbu masalani hal qilish mehnat qonunchiligining boshqa tegishli huquq sohalari bilan yuzaga kelishi mumkin boʻlgan ziddiyatlarni bartaraf etishga yordam beradi.

Xalqimiz tomonidan qizgʻin qoʻllab-quvvatlangan yangi tahrirdagi Konstitutsiyamizga ham fuqarolarning mehnat sohasidagi huquq va manfaatlarini munosib himoya qilishga qaratilgan yangi normalar kiritildi. Mehnatga haq toʻlashning eng kam miqdori insonning munosib turmush darajasini taʼminlash zarurati hisobga olingan holda belgilanishi, homiladorlik yoki bolasi borligi sababli ayollarni ishga qabul qilishni rad etish, ishdan boʻshatish va ularning ish haqini kamaytirish taqiqlanishi shular jumlasidan.

Qolaversa, yangi tahrirdagi Bosh qonunimizning 45-moddasida yollanib ishlovchilarga dam olish huquqi ish vaqtining davomiyligini, dam olish va ishlanmaydigan bayram kunlarini, haq toʻlanadigan har yilgi mehnat taʼtilini belgilash orqali taʼminlanishi kabi yangi norma kiritilgan. Bu ham yollanib ishlayotgan koʻplab fuqarolarimizni oʻylantirayotgan masalaning Konstitutsiya darajasidagi yechimi boʻldi.

Xulosa oʻrnida aytish mumkinki, yangi Mehnat kodeksi xodimlar mehnat huquqlari va erkinliklarini taʼminlash bilan birga, ish tanlash, adolatli va xavfsiz mehnat sharoitlarida ishlash, ishsizlikdan himoyalanishda davlat kafolatini taʼminlash imkonini beradi. Qolaversa, ish beruvchilarning kadrlarni tanlash, joy-joyiga qoʻyish va samarali mehnat jarayonini tashkil etish sohasidagi huquqlari amalga oshirilishini taʼminlashga, ijtimoiy sheriklikni ragʻbatlantirish va rivojlantirishga xizmat qiladi.

Sardor Toʻxtayev,
Oliy Majlis Qonunchilik palatasi
huzuridagi Yoshlar parlamenti aʼzosi,
partiya faoli.