Til — millat koʻzgusi

Qadim Movarounnahr zaminining asosiy boyliklari qatorida munosib oʻrin tutgan oʻzbek tili tarixda ilk marotaba 1921 yilda Buxoro Xalq Jumhuriyati Nozirlar Kengashi qaroriga binoan “Davlat tili” deb eʼlon qilingan edi.

Oʻzbek tiliga yuksak darajada ahamiyat berib ulugʻlanishi natijasida 1989 yil 2-oktyabr kuni, Oʻzbekiston Respublikasi mustaqillikka erishishidan birmuncha oldin, Sovetlar Ittifoqi davridayoq “Davlat tili” maqomi berildi. Soʻnggi yillarda Prezident Shavkat Mirziyoyev tomonidan ushbu qutlugʻ sana, 21-oktyabrni keng koʻlamda umumxalq bayrami sifatida nishonlanishi belgilandi.

Hozirgi kunda tilimizga eʼtibor har doimgidan-da koʻproq boʻlib, buning sababi sifatida lotin yozuviga asoslangan oʻzbek alifbosi loyihasining eʼlon qilinishini taʼkidlasak mubolagʻa boʻlmaydi. Unda 4 ta harfning shakli oʻzgarishi koʻzda tutilgan: oʻ, gʻ, sh va ch. Loyiha boʻyicha yangi oʻzbek alifbosi 28 ta harf, 1 ta harf birikmasi va tutuq belgisidan iborat boʻladi. Koʻpgina ilmiy ish bilan shugʻullanuvchi insonlar maqola yoki tezis yozishlarida, alifbodagi mazkur harflarni yozishga qiynalishar edi. Chunki, gʻ,oʻ kabi harflar imlo qoidalariga asoslanib yozilishi biroz murakkab hisoblanadi. Bundan tashqari mazkur harflar bilan yozilgan ishlarda imlo boʻyicha muammo boʻlib qaytarilgan holatlari ham uchrab turadi. Loyihaga kiritilgan harflar;   Oʻ — Õ õ, Gʻ — Ğ ğ, Ch — C c, Sh — Ş ş harflari esa, yozish uchun juda qulay hisoblanadi. Ayniqsa noshirlarga va bosmaxonalardagi xodimlarga berilgan jumlani tez va imlo xatolarsiz yoza olish imkonini beradi.

Bundan tashqari bilamizki, koʻpgina idoralarda hujjatbozlik ishlari hali ham kirill alifbosida amalga oshirilmoqda. Agar yuqoridagi harflar qoʻshilganida, kirill alifbosidan butunlay voz kechishimiz osonroq ham boʻlgan boʻlar edi. Bundan ikki yil muqaddam Davlat tilini rivojlantirish departamenti lotin tilidagi alifboga oʻzgartirish va qoʻshimchalar kiritish, oʻquvchilarning savodini oshirishga va internet tiliga aylanishining oson boʻlishiga olib kelishi haqida taʼkidlagan edi. Biroq islohot amalga oshirilmay qolgan edi. Islohot, ijobiy oʻzgarishlarning bari bir maqsadga yoʻnaltirilgandir bu — insonlarga qulayliklar yaratish. Shunday ekan yangilik va islohotlarga oʻz fikrimizni berishimizdan oldin, bizga beriladigan imkoniyatlarni chuqur tahlil etaylik. Yangi alifbo loyihasi amalga oshirilmay qolinayotgan boʻlsa-da, biz kirill alifbosidan butunlay voz kechishga va oʻz tilimizni qadrlashda davom etishdan chekinmasligimiz darkor. Zero, til bu millatning koʻzgusidir. Kelayotgan 21-oktabr — Oʻzbek tili bayrami kuni barchamizga qutlugʻ boʻlsin!

Shamsiyeva Zebo Sirojiddin qizi
Toshkent davlat yuridik universiteti
3-bosqich talabasi.