Оммавий шартномалар, шикоятбозлик, судлашувлар Ваколатли органлар нега жим?...

Бозор иқтисодиёти қонуниятларига кўра шартномалар олдиндан белгилаб қўйилган режаларга мувофиқ эмас, талаб ва таклифларга асосан тузилади.

Шартномавий муносабатлар субъектлари учун шартнома тузиш тузилаётган шартнома турини ва шартларини танлаш эркинлиги Фуқаролик Кодексининг 354-моддасида белгилаб қўйилган.

Тўғри, ФКнинг 377-моддасида айрим ҳолларда мажбурий тартибда шартнома тузиш тартиб-қоидалари ҳам белгиланган. Шунда ҳам биринчи тарафдан шартнома лойиҳасини олган иккинчи тараф 30 кунгача бўлган муддатда лойиҳани ҳар бир шартини ўрганиш, лозим топса ўз шартларини кўрсатган ҳолда келишмовчилик баённомасини тузиб, биринчи тарафга тақдим қилиш, билдирилган таклифлар маъқул келмаганда, низо юзасидан судга мурожаат қилиши мумкин.

Лекин вилоят экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бошқармасига қарашли “MAXSUS GRANT AVTO SERVIS” Масъулияти чекланган жамият (қуйида жамият деб юритамиз) қонуннинг бу талабига бўйсунмади.

Илгаридан қайсидир ҳолатда юзага келган катта миқдордаги қарздорликларини аҳоли бўйнига юклаб, қай йўл билан бўлсада, улардан пул ундириб қарздорликни ёпиш муҳимроқ кўринди.

Бу режани амалга оширишлари учун МФЙ раисларининг масъулиятсизлиги, кўп жиҳатдан ҳуқуқий саводсизлиги қўл келди уларга.

Вазирлар Маҳкамасининг 2018 йил 25 сентябрдаги 765-сонли қарорини 2чи иловаси билан тасдиқланган, лекин 2021 йил 22 ноябрдаги 705-сонли қарори билан ўз кучини йўқотган «Оммавий шартнома»ни намунавий лойиҳасини ўша ҳолича МФЙ раисларига имзолатиб уйма-уй юриб, аҳолидан пул ундиришни бошлаб юбордилар.

Улар учун бу иш осон кечмади. Чунки фуқаролар тузилган шартномалардан хабарсиз, устига-устак чиқинди бирор марта олиб кетилмаган. Шундай экан қарздорликнинг пайдо бўлиши жуда ғалати. Аҳолининг билдирган эътирозлари жамият мулозимларини қизиқтирмади. Улар билан учрашиб, талаб-истакларини эшитиб, хато-камчиликларини тузатиб, намунали хизмат кўрсатиш ўрнига тўловдан бош тортганларга қарши ҳужжат тайёрлаб, ҳатто бундай қилишга ишончли далил бўлмасада, судга ошира бошладилар.

Фуқаролик ишлари бўйича Фарғона туманлараро судига тақдим этилган ҳужжатлар чуқурроқ ўрганилмай, қарздорлар билан суҳбатлашилмай, улардан 200.000.сўмдан 700.000. сўмгача қарздорлик, 270.000. сўмдан 300.000. сўмгача давлат божи, 21000 сўмдан суд почта харажатлар тўлови ундириш ҳақида суд буйруқ чиқара бошлади.

Ваҳоланки, ҳужжатлар ўрганилса, 2021 йил сентябрь ойида тузилган шартномаларни асос келтириб, 2019 йил 1 январдан бошлаб ҳисобланган қарздорликлар ундирилаётгани маълум бўлади. Х.Исақова, К.Исақовларга нисбатан чиқарилган суд буйруқлари уларни аризасига асосан шу суд томонидан бекор қилинган бўлсада, пенсияларидан чегириб қолинган пуллар ҳамон уларга қайтарилмаяпти. «У пуллар бизга тушгани йўқ, яна 200.000 сўм қарздорсизлар», деб жамият ходимлари ҳамон уларни тинчини бузмоқда. «Беруний» МФЙдан А.Муллажонов А.Қорабоев, «Наврўз» МФЙдан Х.Исмоилов, М.Қўшақов, «Обод» МФЙдан А.Мукаррамов, Б.Хожиев ва бошқалар ана шундай адолатсизлик қурбонига айланди.

Фуқароларга нисбатан қилинаётган бу адолатсизлик Халқ депутатлари туман Кенгаши депутатларини бефарқ қолдирмади.

Жорий йилнинг 11 август куни Ўзбекистон Республикаси Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш давлат қўмитасининг ишонч телефонига қўнғироқ қилиб ҳолатни тушунтириб, жамиятнинг иш фаолиятини тезкорлик билан ўрганиб, фуқароларни ноҳақ жазоламасликларини сўрадик.

Орадан бир ҳафта ўтиб ўзини вилоят Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш бошқармаси санитар ишларни ташкил этиш бўлими бошлиғи деб таништирган Х.Абдуллаев етакчилигидаги вакиллар билан «Обод» МФЙ идорасида учрашдик.

Инсон ҳуқуқларини ҳимоя қилиш мустақил нодавлат ташкилотининг туманимиздаги вакили Х.Маткаримов улар устидан тушган шикоятларини асос келтириб, аҳолига хизмат кўрсатмай пул талаб қилаётганлари, ҳатто аллақачон вафот этиб кетганларга ҳам чиқинди пули ҳисоблаб, ундириб келаётгани, чиқиндилар бўйича экология бошқармаси умуман ишламаётгани, Ямбароқ қишлоғида ташкил этилган чиқиндихонада ўн кундан буён олов ёнаётгани, тарқалаётган қуюқ аччиқ тутундан қишлоқ аҳолиси соғлигига зарар етаётгани, булар ҳақида туман, шаҳар, вилоят прокуратурасига арз қилгани, лекин ҳеч ким ҳеч қандай чора кўрмаётганини куюниб тушунтирди. Бошқарма вакили Х.Абдуллаев эса «Биз уларни текширгани келганимиз йўқ» дейиш билан чекланди. Хонадонларга кириб, чиқинди масаласида уларнинг фикрини ўрганинглар, юринглар бирга кирамиз деган таклифни рад этди.

Модомики экология бошқармаси мулозимларининг аҳоли ва биз билан тортишувлари ҳақ-ноҳақлик мавзусига қадалган экан, қўлимиздаги мавжуд ҳужжатлар ва соҳага оид амалдаги қонун-қоидаларга биноан уларга билдираётган эътирозларимизни асослаб беришга ҳаракат қиламиз:

Биринчидан, юқорида таъкидлаганимиздек, жамиятнинг МФЙлар билан тузган шартномаси қонуний кучга эга эмас.

Иккинчидан, Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2021 йил 14 сентябрдаги «Шартномавий муносабатларни тубдан такомиллаштириш чора-тадбирлари тўғрисида»ги Фармоннинг 3-қисми «д» бандида коммунал соҳа, электр энергия билан таъминлаш, алоқа хизмати, йўловчи ва юкларни ташиш ва бошқа шу каби катта ижтимоий аҳамиятга эга бўлган соҳаларда табиий монополия субъектлари томонидан ишлаб чиқилган Оммавий шартномалар монополияга қарши курашиш органи билан келишилгандан сўнг истеъмолчилар билан тузилади, деб кўрсатилган. Жамият Фармоннинг бу талабини бажармади.

Учинчидан, Ўзбекистон Республикасининг 2019 йил 6 февралдаги 95-сон қарорига 1-илова билан тасдиқланган «Қаттиқ ва суюқ чиқиндиларни тўплаш ва олиб чиқиб кетиш бўйича хизматлар кўрсатиш қоидалари»га кўра, жамият маҳаллаларда махсус чиқинди тўплаш шохобчаларини ташкил этиш, уларни контейнерлар билан жиҳозлаш ва сигнал усулида чиқиндиларни уч кунда бир марта олиб кетиши лозим бўлсада, жамият аҳоли олдидаги бу мажбуриятини бажармагани боис йўл четларига халталарга жойлаб чиқариб қўйилган ахлат уюмлари қалашиб ётибди. Бундай ҳолатни «Миндонобод» МФЙ ҳудудида ҳам кўрдик.

Ўрганишларимиз давомида янги курилаётган кўп қаватли 121, 122, 123-сонли уйларда яшовчи фуқаролар арзига қулоқ солдик.Ўрнатилган иккита чиқинди контейнери уйлардан анча узоқда бўлгани улар учун ноқулай. Шу сабаб уйлар ёнига ташлаб кетилган чиқиндилар дайди итларнинг емакхонасига айланган. Болалар у ёқда турсин, катталар ҳам у ердан ўтишга қўрқишади.

Шу пайт чиқинди олиш учун келиб қолган жамиятга тегишли автомашинани тўхтатдик. Кабина ичидаги ишчиларга ҳолатни тушунтириб, тартибга келтиришни сўрадик. Улар айбни маҳаллага ағдардилар.

Фуқароларнинг шикоятлари асосида жамият раисини тушунтиришларини Халқ депутатлари туман Кенгаши сессиясида эшитишга ҳаракат қилдик. Лекин у келмади. Айтишларича, у жамиятнинг ягона мулкдори – дахлсиз тадбиркор эмиш!

Лекин ваколатли органлар жамият раисидан бирон бир тайинли жавоб олишларига ишонамиз ва қонун ўзанидан чиқиб кетган жамият фаолиятини тез кунда йўлга қўйиб, аҳоли билан яқин ҳамкорликда ишлашига умид қиламиз.

Назиржон Исоқов

Халқ депутатлари Фарғона туман

Кенгаши депутати, ҳуқуқшунос.