Agar donor boʻlsangiz

Hech oʻylab koʻrganmisiz, baxtsiz hodisa natijasida kimdir qonga muhtoj boʻlsa qayerdan oladi? Yana ayrim kasalliklarga chalinganlar ham qonga muhtojlik sezadi. Shunday vaqtda qon quyish markazlarida hamma vaqt quyiladigan qon yoki begʻaraz yordamga tayyor insonlar topiladimi? Afsuski, bu savolga ijobiy javob berish qiyin. Sababi, respublikamizda donorlik qoniga talab juda yuqori.

Jahon sogʻliqni saqlash tashkilotining tavsiyasiga koʻra, aholini qon komponentlari bilan taʼminlash uchun qon topshiruvchilar soni aholi soniga nisbatan har 1000 kishiga kamida oʻntani yoki aholi soniga nisbatan 1 foizni tashkil etishi kerak. Biroq maʼlumotlar Oʻzbekistonda bu koʻrsatkich yetarli emasligini koʻrsatadi.

Toʻgʻri, har yili donorlik kunida oʻz qonini “hadya qiluvchilar” soni ortadi. Aslida bu xayrli ish doimiy boʻlishi lozim. Biroq donorlik haqida gap borganda koʻpchiligimiz oʻzimizda qandaydir qoʻrquv sezamiz. Bu toʻgʻrimi? Shu kabi savollar bilan Andijon viloyat qon quyish markazi bosh shifokori Dilfuza Mansurovaga murojaat qildik.

-Dastlab donorlik haqida tushuncha bersangiz. Umumiy maʼnoda tushunsak-da uning qanchalik foydali (yoki zararli) ekanini hammamiz ham bilmaymiz. Bizdagi qoʻrquv ham shundan kelib chiqadi. Shunday emasmi?

— Donor — bu oddiy inson, rahbar yoki ixtirochi, ishchi yoki tadbirkor, talaba yoki uy bekasi, .... Qaysiki, oʻziga notanish insonlar hayotini saqlab qolish uchun ham yashashini doimo yodda tutadigan insondir.

Donor boʻlishga ahd qilganlar katta masʼuliyatni oʻz boʻyniga oladi. Kechagina u faqat oʻz sogʻligʻi uchun javob berardi, bugun esa boshqalarni holidan ham xabardor. Uning hayotida ilgari nomaʼlum boʻlgan maʼno paydo boʻladi, yaʼni falokatga uchraganlarga salomatlik ulashish va yangi qondoshlar orttirish. U oʻnlab insonlarga umid va salomatlik ulashadi. Uning qoni quyiladigan bemorlar orasida bolalar va homilador ayollar ham bor.

    Agar siz donor boʻlishga ahd qilsangiz, sogʻligʻingizni boshqalar uchun saqlashni oʻrganishingiz lozim. Donorning sogʻlom turmush tarzi — toʻgʻri ovqatlanish, spirtli ichimliklar ichishdan, tamaki chekishdan imkon qadar oʻzini tiyishi, qon topshirish oraligʻini saqlashdan iborat. Muhimi, donorlik donorga ham, bemorga ham ziyon yetkazmasligi kerak. Agar shifokor qaysi bir sabablarga koʻra qon topshirishga ruxsat bermasa, uning maslahatiga amal qiling.

Donorlikni qonun-qoidalariga rioya qilsangiz oʻzingizning sogʻligʻingiz uchun ham foyda. Bu sogʻlom turmush tarzingizga aylanishi mumkin. Siz donor ekansiz, demak sogʻlom insonsiz. Agar sogʻlom boʻla turib, donor boʻlmasangiz, bu anglashilmovchilikni bir daqiqa ham kechiktirmay bartaraf eting. Donorlik sizga oʻzgalar hayotini saqlab qolganingiz uchun quvonch va faxr tuygʻusini bersin!

-Bemorlarga begʻaraz yordam koʻrsatishni istaganlar qanday qilib qon topshirishlari mumkin? Ularga qoʻyiladigan talablar qanday?

-Bu borada muammoga oʻrin yoʻq. Qon quyish stansiyalarida begʻaraz donor boʻlib qon topshirish mumkin. 18 yoshga toʻlgan va vazni 60 kg. dan yuqori, gepatit va boshqa yuqumli kasalliklar bilan ogʻrimaganlar donor boʻla oladi. Xorijdan qaytganlarga 6 oydan soʻng bunday imkoniyat beriladi. Yana shaxsini tasdiqlovchi hujjat boʻlishi shart.

-Asosan oʻta ichkilikka berilganlar donorlikka rozi boʻladi, degan gaplarni eshitamiz. Bu qanchalik toʻgʻri?

- Bu umuman notoʻgʻri. Qon topshirgani kelgan fuqaro doimiy ravishda spirtli ichimliklarga ruju qoʻygan boʻlsa undan qon olinmaydi. Qandaydir tadbirlarda spirtli ichimlik isteʼmol qilgan boʻlsa ham 48 soatdan soʻng qon topshirishiga ruxsat beriladi. Bu xayrli ish hammaning ham qoʻlidan kelmasligi bor gap. Biroq shu yoʻl bilan savob olishni istovchilar ham koʻp.

-Qon guruhlarimiz turlicha. Shu maʼnoda qanday guruhdagi qonga talab koʻproq?

-Insonlarda 4 ta qon guruhi va 2 ta rezus omili mavjud. Barcha qon guruhlari uchun doimo talab yuqori.

-Mutaxassis sifatida sizni nimalar qiynaydi?

- Fuqarolarda begʻaraz donorlik tushunchasi yetarli emas. Begʻaraz donor boʻlib qon topshirgan inson qanchalar savob ish qilayotganligini va oʻzining sogʻligʻi uchun ham foydali ekanligini yurtdoshlarimiz bilishlari zarur.

-Qon sizningcha...

- Shunday holatlar boʻladiki... qonning oʻrnini faqat qon toʻldiradi. Qonga boʻlgan ehtiyojni doim xam dori vositalari bilan toʻldirib boʻlmaydi. Agar talab etilayotgan qon topilmasa bundan yomoni yoʻq.

-Donorlik ...

-Ixtiyoriy ravishda, beminnat oʻz qonini topshiradigan, evaziga hech qanday ragʻbatlantirish talab etmaydiganlar. Ular mehr – oqibati, hamdardligi, insonparvarlik tuygʻulari kuchli saxovatli insonlardir.

-“Adolat” SDP aʼzolari ham bir necha yildirki bu xayrli ishda faol qatnashmoqda. Ularga aytar soʻzingiz?

- -“Adolat”chilar begʻaraz donor sifatida qon topshirayotgan va doimiy donorlik aksiyalarida fol ishtirok etayotgan hamkorlarimizdan. Yildan-yilga ularning safi kengayib boryapti. Partiyaning tashkilotchilariga minnatdorchiligimizni bildiramiz.

                                                          Akbarjon Nazarov yozib oldi.