Endi gumonlanuvchi sifatida ushlangan shaxs turli qiynoqlarga duchor qilinmaydi

Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati Abdug‘ani Umirovning Nishon tumanidagi Navro‘z MFY fuqarolari bilan bo‘lib o‘tgan uchrashuvida Konstitutsiyaga kiritilayotgan o‘zgarishlar batafsil tushuntirildi. Deputat, eng avvalo O‘zbekistonda o‘lim jazosi taqiqlanayotganini  alohida ta’kidladi. O‘lim jazosini taqiqlashni konstitutsiyaviy darajada belgilanishi insonni hayotdan hatto davlat ham mahrum etishga haqli emasligini kafolatlaydi.Bundan tashqari, Konstitutsiyamiz loyihasining 27-moddasida “hibsga olishga, qamoqqa olishga va qamoqda saqlashga faqat sudning qaroriga ko‘ra yo‘l qo‘yiladi. Shaxs sudning qarorisiz 48 soatdan ortiq muddat ushlab turilishi mumkin emasligi belgilanyapti. YA’ni, shaxsning erkinligini cheklash bilan bog‘liq har qanday harakat faqatgina sud qarori asosida amalga oshirilishi shart.          

-Ushbu qoida tergov organlari tomonidan fuqarolarni   noqonuniy hibsga olish, asossiz qamoqqa olish va saqlashga yo‘l qo‘ymaslikka qaratilgan,-dedi deputat.- Bu orqali xalqaro e’tirof etilgan “Xabeas korpus” institutini qo‘llanish ko‘lami yanada kengayadi.

Ilk bor baxtimiz qomusi  loyihasining shaxsni ushlash chog‘ida unga tushunarli tilda uning huquqlari va ushlab turilishi asoslari tushuntirilishi shartligi, ayblanuvchi va sudlanuvchilarga o‘ziga qarshi ko‘rsatma bermaslik (xalqaro e’tirof etilgan “Miranda qoidasi”), sukut saqlash huquqi berilmoqda. Shuningdek, deputat Qarshi tumani tibbiyot birlashmasiga qarashli muassasalarda, Nishon tumanidagi Kaptarli, Ko‘ksoy hamda 23-umumta’lim o‘rta maktablarida uyushtirlgan seminarlarda  Yangi tahrirdagi Konstitutsiyaga sudlar faoliyati mustaqilligi kafolatlarini kuchaytirish, sudyalar daxlsizligi va muayyan ishlar bo‘yicha hisobdor bo‘lmasligi kiritilayotgani qayd etdi.  Haqiqatan ham bu sohaning chinakam mustaqilligini ta’minlashda juda ham muhim.Sudyalarning xavfsizligini ta’minlash bo‘yicha muhim normalar kiritilayotganligi odil sudlovni to‘liq va mustaqil amalga oshirish uchun muhim kafolat bo‘ladi. Ayniqsa, sudlarning faoliyatini moliyalashtirish faqat Davlat budjetidan amalga oshirilishi va u odil sudlovni to‘liq, mustaqil amalga oshirish imkoniyatini ta’minlashi kerakligi to‘g‘risidagi konstitutsiyaviy norma adolatli va mustaqil sud tizimini shakllantirishga xizmat qiladi.Fuqarolarga sud tomonidan o‘ziga nisbatan qo‘llanilgan qonunning Konstitutsiyaga muvofiqligi to‘g‘risida Konstitutsiyaviy sudiga murojaat qilish huquqining berilishi mutlaqo yangicha demokratik tartib. Bu fuqarolarga o‘z huquq va qonuniy manfaatlarini yanada ishonchli himoya qilish imkonini beradi.Deputat Konstitutsiyaning yangi tahriri ijtimoiy, demokratik-huquqiy va chinakam xalqparvar davlatchilik asoslarini yaratishi, aholi farovonligini oshirishi, inson huquq va manfaatlari, qadr-qimmatini yanada yuksaltirishi va hayotning barcha sohalarini liberallashtirishda muhim omil bo‘lishi hamda Yangi O‘zbekiston taraqqiyotida yangi davrni boshlab berishini e’tirof etdi.

Deputatning  Markaziy Osiyoda yagona o‘zini-o‘zi elektr energiyasi bilan ta’minlovchi, suyultirilgan sintetik mahsulotlar ishlab chiqaradigan   “Uzbekistan GTL” zavodi ishchi xizmatchilari bilan bo‘lib o‘tgan uchrashuvi ham savol –javoblarga boy bo‘ldi. Albatta  ulkan majmuaning qurilishi keyingi yillarda sanoat rivojini yangi bosqichga olib chiqish bo‘yicha amalga oshirayotgan siyosatimiz natijasidir.  Ushbu zavod mamlakatimizda va umuman mintaqamizda neft-gaz-kimyo sanoati sohasidagi eng yirik korxonadir. Majmuada yiliga 3,6 milliard metr kub tabiiy gaz qayta ishlanib, qiymati 1 milliard dollardan ziyod bo‘lgan 1,5 million tonna tayyor suyuq mahsulotlar ishlab chiqariladi. Jumladan, 307 ming tonna aviakerosin, 724 ming tonna dizel yoqilg‘isi, 437 ming tonna nafta, 53 ming tonna suyultirilgan gaz tayyorlanadi. Uzbekistan GTL” mahsulotlari esa jahondagi eng yuqori ekologik talablar va standartlarga to‘liq javob beradi. Bu yerda tayyorlanadigan sintetik yoqilg‘i an’anaviy yoqilg‘ilarga nisbatan 40 foiz kam chiqindi va zararli gaz hosil qiladi. Buning hisobidan, yiliga 13 ming 500 tonna zararli gazlarning havoga tarqalishiga yo‘l qo‘yilmaydi.Yangilanayotgan Konstitutsiyamizda mamlakatimiz iqtisodiy salohiyatini yanada rivojlanishiga ulkan xissa qo‘shayotgan majmuada faoliyat yuritayotgan yosh mutaxassislar mehnatini qadrlash va rag‘batlantirish masalalari ham e’tibor qaratilgan.

Deputat “Uzbekistan GTL” zavodi   tadbirgohida  “Davlat budjetining ijro etilish ustidan jamoatchilik nazoratining o‘rnatilishi” mavzuida tadbirda qatnashib, ishtirokchilarga Yangilanayotgan Konstitutsiyada   inson manfaatlari xalq farovonligi yo‘lida davlat tomonidan olib borilayotgan islohotlar o‘zining moliyaviy ta’minotini talab etishi, bu eng avvalo, davlat budjeti orqali amalga oshirilishi,ularning maqsadli sarflanishining ta’minlanishi, davlat budjetini shakillantirish va ijro etish faoliyati ustidan nazorat amalga oshirib borilishi alohida moddalarda mustahkamlab qo‘yilganini tushuntirdi.

Yangi tahrirdagi Konstitutsiyamizga kiritilayotgan 148-moddaga ko‘ra, “ Fuqarolar va fuqarolik jamiyati institutlari O‘zbekiston Respublikasi Davlat budjetining shakillantirilishi hamda ijro etilishi ustidan jamoatchilik nazoratini amalga oshiradi.” Bu davlat hokimiyatining birdan-bir manbai xalq ekanligidan kelib chiqadi,-dedi Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati Abdug‘ani Umirov.-Shuningdek, barchamiz soliq to‘lovchimiz, o‘z soliqlarimizning qanday sarflanayotganini bilish, buni nazorat qilishga haqlimiz. Bugungi kunda mamlakatimizda rivojlanayotgan “Ochiq budjet” davlat siyosati, budjet ustidan jamoatchilik nazoratini samarali amalga oshirish va bu borada to‘liq axborot olish uchun keng imkoniyatlar yaratmoqda.

Davlat budjetidan maqsadli foydalanishni ta’minlash esa aholiga tibbiy xizmatlar ko‘rsatish, ta’lim olish imkoniyatlarini kengaytirish, ijtimoiy himoyaga muhtoj aholi qatlamlariga zarur yordam ko‘rsatish, uy-joy bilan ta’minlash. Davlat va jamiyat hayotining barcha sohalarida samaradorlikni ta’minlashga xizmat qiladi.

Shuningdek deputat  yangilanayotgan  Konstitutsiya loyihasining 50-moddasida fuqarolarning ta’lim olish huquqi, davlat maktabgacha ta’lim va tarbiyani rivojlantirish uchun shart-sharoitlar yaratishi, umumiy o‘rta ta’lim majburiyligini ta’minlash,maktabgacha ta’lim va tarbiya, umumiy o‘rta ta’lim davlat nazoratida ekanligi, ta’lim tashkilotlarida alohida ta’lim ehtiyojlariga ega bo‘lgan bolalar uchun inklyuziv ta’lim va tarbiyaning ta’minlanishi, davlat uzluksiz ta’lim tizimi, uning har xil turlari va shakillari, davlat va nodavlat ta’lim tashkilotlari rivojlanishini ta’minlashi kabi normalar bilan mustahkamlanayotganini birma-bir tushuntirdi. Deputat Konstitutsiyamizning jamiyatimiz rivojidagi ulkan ahamiyati, unda har birimizning huquq va erkinliklarimiz aks etganligi xususida ham so‘z yuritib, tadbir ishtirokchilarini  30-aprel kuni bo‘lib o‘tadigan referendumda faol ishtirok etishga chaqirdi.

                                                                                     Nodir Isomov,

                                                                                     deputat yordamchisi.