Fuqarolarning odil sudlovga erishish darajasi yanada oshadi

Mamlakatimizda keyingi yillarda advokatura institutini rivojlantirish, uning inson huquqlari va erkinliklari kafolatlarini ta’minlashda tutgan o‘rni va rolini oshirish bo‘yicha keng ko‘lamli ishlar amalga oshirildi. Bu sa’y-harakatlar natijasida yurtimizda inson huquqlari va qonuniy manfaatlarini himoya qilishning samarali tizimi yaratildi.

Prezidentimiz tashabbusi bilan yurtimizdagi ochiqlik, oshkoralik siyosati advokaturaga ham kirib keldi. O‘zbekistonda olib borilayotgan qat’iy siyosat tufayli advokaturaga bo‘lgan e’tibor jiddiy o‘zgardi.

Davlatimiz rahbarining “Advokatura instituti samaradorligini tubdan oshirish va advokatlarning mustaqilligini kengaytirish chora-tadbirlari to‘g‘risida”gi Farmoni advokatura institutini takomillashtirilishining poydevori bo‘lib hizmat qildi.

Ushbu hujjatga binoan, advokat nizolarni sudgacha hal qilish, tomonlarni yarashtirish bo‘yicha choralar ko‘rish, shuningdek hakamlik sudyasi sifatida faoliyat yuritish huquqiga ega bo‘ldi. Qolaversa, advokatlar o‘zlarining himoya ostidagi shaxslar bilan audio va videokuzatuv qurilmalari bo‘lmagan maxsus xonalarda hamda begona shaxslarning ishtirokisiz o‘z vaqtida va hech qanday to‘siqlarsiz uchrashishi ta’minlanadigan bo‘ldi.

Ammo advokatura tizimida amalga oshirilayotgan islohotlarga qaramay mamlakatimizda advokatura sohasida yuqori malakali kadrlar yetishmovchiligi kuzatilyapti. Jumladan, hozirgi kunda O‘zbekistonda 5 mingga yaqin advokat faoliyat ko‘rsatmoqda. Bu esa, o‘rtacha 7,6 ming aholiga 1 nafar advokat to‘g‘ri kelishini anglatadi.

Shu nuqtai nazardan, advokutura sohasida olib borilayotgan islohotlarni yanada jadallashtirish va kadrlar yetishmovchiligini oldini olish maqsadida yangilangan Konstitutsiyada advokatura bo‘yicha alohida bob kiritildi. Bu o‘z navbatida, inson huquqlarini himoya qilish sohasida muhim institut bo‘lgan advokaturaning konstitutsiyaviy maqomini tubdan oshirdi.

Bosh qomusimizda har bir shaxs jinoyat protsessining har qanday bosqichida, shaxs ushlanganida esa uning harakatlanish erkinligi huquqi amalda cheklangan paytdan e’tiboran o‘z tanloviga ko‘ra advokat yordamidan foydalanish huquqiga ega ekanligi kafolatlandi.

Advokaturaga bag‘ishlangan yangi bobning Konstitutsiyada aks etishi fuqarolarning odil sudlovga erishish darajasini yanada oshishiga, malakali yuridik yordam olish kafolatining kuchayishiga, pirovardida har bir fuqaroning huquq va erkinliklari samarali himoya qilinishiga xizmat qiladi.

Yangi Konstitutsiyada advokatlarning kasbiy faoliyatiga oid bir qator kafolatlar belgilandi. Xususan, advokat o‘z kasbiy vazifalarini amalga oshirayotganda uning faoliyatiga aralashishga yo‘l qo‘yilmasligi Konstitutsiya darajasida kafolatlandi. Bu esa, advokatning jismoniy va yuridik shaxs­larga ko‘rsatiladigan yuridik yordam sifati va samaradorligini to‘liq ta’minlaydi.

Eng muhimi, yangi konstitutsiyaviy normadan biri advokat va uning kasbiy faoliyati davlat himoyasida bo‘lishi, advokatning kasbiy huquqlari, sha’ni va qadr-qimmati qonun bilan muhofaza qilinishidir. Davlat bu orqali o‘z zimmasiga ulkan va mas’uliyatli vazifani oldi.

Advokatura sud-huquq tizimida fuqarolarning huquq va manfaatlari himoyasini ta’minlashda muhim o‘rin tutadi. Advokatlar kollegiyasining rivojlanishi esa sud tizimida professionallik va tezkorlikni oshirishga xizmat qilayotir.

Bir so‘z bilan aytganda, advokatlik kasbining to‘g‘ri ishlashi aybsizlik prezumpsiyasi prinsipiga rioya qilishga yordam beradi. Advokatlar jinoyat ishlari bo‘yicha himoyalanish huquqini ta’minlashadi, gumon qilinuvchi va sudlanuvchilarga o‘z huquqlarini to‘liq amalga oshirishda yordam beradi.

Inomjon Qudratov,

Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati