Jahon Beruniyni qayta eʼtirof etadi

Yurtimiz azaldan allomalar vatani hisoblanadi. Buyuk mutafakkir Abu Rayhon Beruniy esa ularning eng mashhurlaridan biridir.

Beruniy jahon fani tarixiga ensiklopedik olim sifatida kirgan, chunki u o‘z davrining qariyb barcha sohalari bo‘yicha 150 ga yaqin asar yozib qoldirgan. Uning asarlari Mirzo Ulug‘bek (1394-1449), Nikolay Kopernik (1473-1543) kabi olimlarning astronomik kashfiyotlariga turtki bo‘lgan.

 Qomusiy olimning jahon fani va madaniyati rivoji uchun qilgan buyuk hizmatlarining eʼtirofi sifatida YUNESKO Bosh konferensiyasi qarori bilan 2022–2023 yillarda nishonlanadigan xalqaro yubileylar ro‘yxatiga Abu Rayhon Beruniy tavalludining 1050 yilligini nishonlash to‘g‘risidagi qaror kiritildi. Beruniyning Vatani  O‘zbekistonda 2022 yilning 25 avgust kuni O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Sh.M.Mirziyoyev tomonidan “Buyuk mutafakkir va qomusiy olim Abu Rayhon Beruniy tavalludining 1050 yilligini xalqaro miqyosda keng nishonlash to‘g‘risida”gi qarorning imzolanishi O‘zbekistondagi yangilanish jarayonlariga hamohang ravishda xalqimiz va xalqaro hamjamiyat tomonidan munosib  kutib olindi. Kuni kecha Prezidentimiz tarafidan imzolangan “Abu Rayhon Beruniy nomidagi YUNESKO – O‘zbekiston xalqaro mukofotini taʼsis etilishini qo‘llab-quvvatlash to‘g‘risida”gi qarori yuqoridagi hujjatlarning mantiqiy davomi hisoblanib, Abu Rayhon Beruniyning 1050 yillik  yubileyini munosib nishonlash uchun aniq vazifalarni belgilab berdi.

Abu Rayhon Beruniy nomidagi YUNESKO–O‘zbekiston xalqaro mukofotining taʼsis etilishi alloma va mutafakirimizning jahon tamadduni rivojiga qo‘shgan hissasining xalqaro eʼtirofi bo‘ldi.  Qarorning maqsadi – Beruniyning ilmiy-maʼrifiy merosini xalqaro miqyosda chuqur o‘rganish va keng targ‘ib qilish, sunʼiy idrok sohasida odob-axloq, inklyuzivlik va madaniy xilma-xillikni rag‘batlantirish, O‘zbekiston va YUNESKO o‘rtasidagi ilmiy-madaniy aloqalarni yana-da kengaytirish.

Qarorga asosan:

YUNESKO bilan hamkorlikda sunʼiy idrok sohasida odob-axloqni targ‘ib etish orqali ilmiy muloqotni rag‘batlantirish bo‘yicha Abu Rayhon Beruniy nomidagi YUNESKO – O‘zbekiston xalqaro mukofoti taʼsis etiladi;

Parijdagi (Fransiya) YUNESKO Bosh qarorgohida 2023 yil 4–8 sentyabr kunlari Abu Rayhon Beruniy hayoti va ijodiga bag‘ishlangan xalqaro ko‘rgazma va ilmiy va madaniy tadbirlar o‘tkaziladi.

Fanlar akademiyasi bilan birgalikda Ko‘rgazmada taqdim etish uchun dunyo kutubxonalarida saqlanayotgan nodir qo‘lyozmalar nusxalaridan iborat ko‘rgazmaga bag‘ishlangan “Abu Rayhon Beruniy: intellektual va geografik sayyohatlar“ nomli  maxsus katalog o‘zbek ingliz va ingliz tillarida chop etiladi.

Ko‘rgazma doirasida O‘zbekiston davlat filarmoniyasining konsert dasturini yuqori saviyada tashkil etiladi.

YUNESKO taʼlim, fan va madaniyat sohasidagi BMTning tuzilmasi sifatida ushbu sohalarda insoniyat oldida turgan eng dolzarb, murakkab va global, umumbashariy ahamiyatga ega muammolarni yechishga qaratilgan dasturlarni qabul qiladi va yechimini tashkil qiladi.

Zamonaviy davrdagi insoniyatning eng asosiy muammolaridan biri – bu sunʼiy intellekt, sunʼiy idrok hamda inson va insoniyatning tabiiy intellekti, tabiiy idrok o‘rtasidagi munosabatlar muammosi.

Xalqaro mukofot maqsadlaridan biri sifatida YUNESKO bilan hamkorlikda sunʼiy idrok sohasida odob-axloq, inklyuzivlik va madaniy xilma-xillikni rag‘batlantirish qarorda ko‘rsatilgan.

Ushbu xalqaro mukofot doirasida sunʼiy idrokni, sunʼiy intellektni rivojlantirish jarayonida inklyuzivlikni taʼminlash mukofotlashning mezonlaridan biri sifatida qaralmoqda.  Inklyuzivlik muammosi, yaʼni turli, bir-biridan farqlanadigan, hatto keskin farqlanadigan, ijtimoiy guruhlarni yahlit umumiy ijtimoiy jarayonga qamrab olish, ushbu guruhlar orasida tolerantlikni, bag‘rikenglikni taʼminlash muammosi ham insoniyatning eng murakkab va ahamiyatli masalalaridan biridir. Mukofot doirasida sunʼiy idrok sohasi bilan birga ushbu o‘ta murakkab inklyuzivlik sohasida ham yuksak yutuqlarga erishganlar mukofotlanishi rejalashtirilgan.

Qarorda buyuk mutafakkir, qomusiy olim Abu Rayhon Beruniy ilmiy merosini jahon fani va sivilizatsiyasi rivoji muammolari kontekstida o‘rganish uchun ham mukofotlash masalasi qo‘rsatilmoqda.

Bu mukofotni Abu Rayhon Beruniy nomida bo‘lishi ham bejiz emas, zero alloma dunyo ahamiyatiga molik katta ilmiy meros qoldirgan. Qolaversa, ushbu qaror Abu Rayhon Beruniy asarlarini mutaxassislar va keng ommaga qayta qashf etishga, O‘zbekiston va YUNESKO o‘rtasidagi ilmiy va madaniy aloqalarni kengaytirishga, o‘tkaziladigan tadbirlar esa O‘zbekistonning xalqaro miqyosdagi o‘rnini yana-da  mustahkamlashga xizmat qiladi.

Bahrom Abduhalimov,

Fanlar akademiyasi vitse-prezidenti,

“Adolat” SDP Siyosiy Kengashi raisi.