Ma’muriy sudlar ishonchli himoyachiga aylanmoqda

Adolat xalqimiz uchun azal-azaldan tinch va farovon hayot mezoni, barcha ezguliklar manbai bo‘lib kelgan. Uning ustuvorligini ta’minlashda esa davlat hokimiyatining mustaqil tarmog‘i bo‘lgan sud tizimining o‘rni va ahamiyati g‘oyat katta.

Buning uchun avvalo, sudyalar odamlar bilan, xalq bilan muloqot qilish, ularning dardu tashvishlari, orzu-umidlari, hayotiy muammo va ehtiyojlarini yaxshi bilishi kerak. Shu bois, keyingi yillarda yurtimizda fuqarolarning huquq va erkinliklarini himoya qilish orqali xalqimizning sud tizimiga bo‘lgan ishonchini mustahkamlash borasida ulkan ishlar qilindi.

Fuqarolar va tadbirkorlar huquq va manfaatlarini yanada ishonchli himoya qilish, davlat organlarining xalq uchun xizmat qilishini ta’minlash davlat siyosatining asosiy maqsadlaridan biri bo‘lib, bu borada ma’muriy sudlarning tashkil etilishi tizim rivojlanishida muhim qadam bo‘ldi va u bugun amalda o‘zini to‘liq oqlamoqda.

Zero, ma’muriy sudlar fuqaro yoki tadbirkorlar huquqlari va qonuniy manfaatlarini davlat organlari tomonidan buzilishining oldini olishda, ularni noqonuniy qarorlar, harakatlardan himoya qilishda muhim o‘rin tutadi.

O‘tgan qisqa davrda ular hayotiy zarurat sifatida faoliyat ko‘rsatishga haqli ekanini isbotladi. Ma’muriy sudlar tomonidan chiqarilgan adolatli qarorlar tufayli qanchadan-qancha ko‘ngillar obod bo‘ldi, xonadonlarga quvonch va shodlik qaytdi.

Xususan, 2017 yilda fuqarolar davlat organlari qarorlari va mansabdor shaxslarining g‘ayriqonuniy harakatlari (harakatsizligi) ustidan shikoyat qilish huquqiga ega bo‘ldi. Ushbu turdagi shikoyatlarni ko‘rib chiqish yangi tashkil etilgan ma’muriy sudlar vakolatiga kiritildi.

Ma’muriy sudlar tizimini tashkil etilganidan beri – 2017-2023 yil birinchi yarmida jami 94 967 ta ommaviy nizo ko‘rilgan bo‘lib, 57 671 ta ish bo‘yicha jismoniy va yuridik shaxslarning huquqlari tiklangan. Jumladan, mahalliy hokimliklarning 8.474 ta qarorlari noqonuniyligi sababli haqiqiy emas deb topilgan. Natijada fuqarolar va yuridik shaxslarning buzilgan huquqlari tiklanishiga erishildi.

2023 yil 26 aprel kuni qabul qilingan “Davlat organlari bilan munosabatlarda fuqarolar va tadbirkorlik subyektlari huquqlarining samarali himoya qilinishini ta’minlash bo‘yicha qo‘shimcha choralar ko‘rilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi qonun ushbu sohada yangi davrni boshlab berdi.

Mazkur qonunning asosiy mazmuni davlat organlari bilan munosabatlarda fuqarolar va tadbirkorlik subyektlari huquqlarining samarali himoya qilinishini ta’minlashga, davlat organlari va mansabdor shaxslarning faoliyati ustidan samarali sud nazoratini o‘rnatishga, ma’muriy sud ishlarini yuritishni xalqaro standartlarga muvofiq takomillashtirishga hamda aholining sudlarga bo‘lgan ishonchini yanada oshirishga qaratilgan.

Hujjat bilan sud tizimida “yagona darcha” prinsipini keng joriy etish maqsadida arizalarni sudga taalluqliligidan qat’i nazar, qabul qilish va vakolatli sudga yuborish tizimi joriy qilindi. Ilgari sudlarga arizalar faqatgina taaluqlilik tamoyili asosida qabul qilinardi. Endilikda sudlar barcha turdagi arizalarni qabul qilib, agarda qabul qilingan ariza mazkur sud faoliyatiga taaluqli bo‘lmasa, ariza tegishli bo‘g‘im sudlariga yuboriladigan bo‘ldi.

Shu bilan birga, fuqarolar tomonidan davlat organlarining va boshqa tashkilotlarning davlat xizmatlarini ko‘rsatish bilan bog‘liq qarorlari, harakatlari (harakatsizligi) ustidan ma’muriy sudga arizalar (shikoyatlar) berilgan taqdirda, davlat bojini belgilangan stavkaning 50 foizi miqdorida to‘lash imkoniyati yaratildi.

Keyingi yillarda mamlakatda olib borilayotgan tizimli islohotlar shunchaki emas, balki xalq manfaati yo‘lida olib borilayotgani e’tiborga molik. Tizimda amalga oshirilayotgan islohotlar fuqarolar va tadbirkorlarning sud idoralariga nisbatan ishonchi oshishiga, sud qarorlarining barqarorligini ta’minlashga zamin yaratayotir.

Bir so‘z bilan aytganda, ma’muriy sudlarning tashkil etilishi davlat organlari bilan munosabatlarda fuqarolar va tadbirkorlik subyektlari huquqlarining samarali himoya qilinishini ta’minlashga, ma’muriy sud ishlarini yuritishni xalqaro standartlarga muvofiq takomillashtirishga, asosiysi aholining sudlarga bo‘lgan ishonchini yanada oshirishga xizmat qilayotir.

Gulrux AGZAMOVA,

Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati