O‘zbekiston — Qirg‘iziston: ko‘p qirrali hamkorlik aloqalari yanada rivojlanadi

O‘zbek va qirg‘iz o‘rtasida ko‘p qirrali aloqalar yaxshi yo‘lga qo‘yilgan bo‘lib, so‘nggi 5-6 yildan buyon ulkan ijobiy o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Samarali hamkorlik zamirida ikki mamlakat milliy manfaatlari hamda davlat rahbarlarining o‘zaro ishonchga asoslangan doimiy muloqoti mujassam bo‘lmoqda.

Ikki mamlakat ham bir kunda, ya’ni 1991 yil 31 avgustda mustaqillikni qo‘lga kiritishgan. Diplomatik aloqalar 1993 yilda o‘rnatilgan bo‘lib, shundan beri o‘zaro munosabatlarni tartibga soluvchi 213 ta hujjat qabul qilingan.

Ular orasida 1996 yil 24 dekabrdagi Abadiy do‘stlik to‘g‘risidagi shartnoma hamda 2017 yil 5 oktabrdagi Strategik sheriklik, do‘stlik, yaxshi qo‘shnichilik va ishonchni mustahkamlash to‘g‘risidagi deklaratsiyani alohida tilga olish lozim.

Hozirda o‘zaro hamkorlik ko‘plab sohalarda rivojlanib, strategik sheriklikning yangi darajasiga ko‘tarildi. Ikki mamlakat o‘rtasidagi bordi-keldi aloqalar misli ko‘rilmagan darajada rivojlanmoqda.

Savdo-iqtisodiy munosabatlarga nazar tashlasak, ular dinamik tarzda o‘sib borayotganini ko‘rishimiz mumkin. 2016 yildan 2022 yilgacha bo‘lgan davrda O‘zbekistonning Qirg‘iziston bilan tovar aylanmasi 7 barobarga o‘sib, 167,5 million dollardan 1 milliard 260 million dollarga yetdi. Yaqin yillarda mamlakatlar o‘zaro tovar aylanmasi miqdorini 2 milliard dollarga yetkazish rejalashtirmoqda.

Ikki mamlakatning ko‘p qirrali hamkorligida parlamentlararo aloqalar ham muhim o‘rin tutadi. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2017 yilda Qirg‘izistonga tashrifi davomida O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi va Qirg‘iz Respublikasi Joqorgu Keneshi o‘rtasida parlamentlararo hamkorlik bo‘yicha memorandum imzolandi.

Ikki mamlakat parlamentlari o‘rtasidagi hamkorlikni yuqori darajaga olib chiqish maqsadida 2020 yilda Parlamentlararo komissiya tashkil qilindi. Bugungi kunga qadar mazkur Komissiyaning 2 marta (2018 yilda Farg‘ona shahrida va 2019 yilda O‘sh shahrida) yig‘ilishi bo‘lib o‘tdi.

Davlatimiz rahbarining 2017 yil sentyabr oyida Qirg‘izistonga davlat tashrifi ikki tomonlama munosabatda tub burilish yasadi. Xususan, nafaqat ikki mamlakat, balki butun mintaqa davlatlari o‘rtasida savdo-iqtisodiy va madaniy-gumanitar aloqalarni butunlay yangi mazmun bilan boyitib, yuqori bosqichga olib chiqish jarayonini tezlashtirdi.

Zero, tashrif chog‘ida O‘zbekiston – Qirg‘iziston davlat chegarasi to‘g‘risida shartnoma imzolandi. Unga ko‘ra o‘zaro chegaraning salkam 85 foizi belgilab olindi. Mazkur shartnoma imzolangandan so‘ng o‘zbek – qirg‘iz chegarasida 18 ta nazorat punkti ochildi. Bu esa ikki mamlakat fuqarolariga ancha qulaylik yaratdi.

2017-2022 yillar mobaynida esa chegaraning qolgan 15 foiz (bahsli) uchastkalarida delimitatsiya va demarkatsiya qilish ishlari olib borildi. Har ikki tomondan ham alohida komissiya tuzilib, goh O‘zbekistonda, goh Qirg‘izistonda, bir necha bor uchrashuv va muzokaralar o‘tkazildi. Ta’kidlash joizki, komissiya o‘ta murakkab masalalarni ko‘rib chiqdi va katta natijalarga erishdi.

Nihoyat, 2022 yilning 3 noyabrida Bishkek shahrida O‘zbekiston Respublikasi bilan Qirg‘iziston Respublikasi o‘rtasida o‘zbek-qirg‘iz Davlat chegarasining alohida uchastkalari to‘g‘risidagi Shartnoma hamda Andijon (Kampirobod) suv ombori suv resurslarini birgalikda boshqarish to‘g‘risida alohida bitim imzolandi.

Mazkur shartnomaga muvofiq o‘zbek-qirgiz Davlat chegarasining 35 ta uchastkalarini o‘z ichiga olgan umumiy uzunligi 302,29 km bo‘lgan chegara chizig‘ini delimitatsiya qilish ishlari yakuniga yetkazildi. 2022 yilning dekabr oyida ushbu shartnoma va bitim har ikki mamlakat parlamentlari tomonidan ratifikatsiya qilindi.

Prezidentimiz Shavkat Mirziyoyevning 26-27 yanvar kunlari davlat tashrifi bilan ushbu mamlakatda bo‘lishi ko‘p tomonlama o‘zbek — qirg‘iz munosabatlarining keyingi yillarda yanada faollashgan harakatlari mantiqiy davomi bo‘ldi.

Bishkekdagi “Ala-Archa” davlat qarorgohida bo‘lib o‘tgan uchrashuv davomida oxirgi ikki yilda o‘zaro munosabatlarni mutlaqo yangi darajaga olib chiqishga erishilgani, O‘zbekiston-Qirg‘iziston chegarasining delimitatsiyasi yakuniga yetkazilgani mamnuniyat bilan qayd etildi.

Muzokaralarda ikki tomonlama siyosiy, savdo-iqtisodiy, investitsiyaviy, transport-kommunikatsiya, suv-energetika va hududlararo hamkorlikni rivojlantirish masalalari muhokama qilindi.

Ishonchimiz komilki, ushbu tashrif ikki mamlakat o‘rtasidagi siyosiy, savdo-iqtisodiy, sarmoyaviy, transport, mintaqalararo, madaniy-gumanitar hamda parlamentlararo aloqalarni yanada kengaytirishga ijobiy turtki beradi. Umuman, ikki qardosh mamlakat o‘rtasidagi strategik sheriklik munosabatlarini yanada chuqurlashtirishga zamin yaratadi. 

Qodir JO‘RAYEV,

Oliy Majlis Qonunchilik palatasining

Xalqaro ishlar va parlametlararo

aloqalar qo‘mitasi raisining o‘rinbosari