Sud-huquq tizimidagi islohotlar va amaliy natijalar

Jamiyatimizda “Qonun – ustuvor, jazo muqarrar” degan muhim prinsipni ta’minlash, sud, prokuratura, ichki ishlar organlari va advokatura tizimini takomillashtirish, ularni tom ma’noda inson huquq va manfaatlari himoyachisiga aylantirish bo‘yicha salmoqli ishlar qilinyapti.

Sud ishlarini yuritishda yangi institutlar kiritildi, mavjudlari takomillashtirildi. Jumladan, jinoyat protsessida jinoyat ishi bo‘yicha dastlabki eshituv, fuqarolik va iqtisodiy sudlarda - sudgacha majlis, soddalashtirilgan tartibda ish yuritish, mediatsiya institutlari joriy qilindi.

Jinoyat ishlari bo‘yicha surishtiruv va tergov o‘tkazilishi, sud muhokamasida ish yuritishni soddalashtirish maqsadida ko‘rsatuvlarni mustahkamlab qo‘yish (deponirovaniye) intituti kiritildi. Ya’ni ko‘rsatuvlarni oldindan mustahkamlash instituti jabrlanuvchi va guvohning ko‘rsatuvlarini sudya tomonidan tasdiqlash instituti joriy etildi.

Ayrim huquqbuzarliklar uchun ma’muriy huquqbuzarlik sodir etgan shaxs ma’muriy huquqbuzarlik bo‘yicha shaxs aybiga iqror bo‘lsa, yetkazilgan zararni qoplasa va jabrlanuvchi uni kechirsa ish sud tomonidan tugatilishi, shaxs javobgarlikdan ozod etilishi belgilandi.

Ushbu islohotlarning davomiyligini ta’minlovchi asosiy huquqiy hujjat hamda bu borada amalga oshirilayotgan siyosatning mustahkam poydevori shu yil 30 aprel kuni umumxalq referendumi asosida qabul qilingan yangi tahrirdagi Konstitutitsiya hisoblanadi.

Bosh qomusimizda insonning huquq va qonuniy manfaatlari birinchi darajaga olib chiqildi. Undagi yangi normalar esa mamlakatimiz har bir fuqarosini huquq va erkinligini himoya qiluvchi ishonchli, mustahkam qalqon bo‘lishi, shubhasiz.

Yangilangan Konstitutsiyamizda o‘z aksini topgan inson va fuqaroning asosiy huquqlari, erkinliklari va burchlariga doir huquqiy normalar mamlakatimizda amalga oshirilayotgan sud-huquq sohasidagi islohotlarning oliy maqsadi–inson huquq va erkinliklari himoyasini ta’minlash ekanligi hamda uning markazida insorparvarlik g‘oyasi turganligidan dalolat beradi.

Oliy Majlis Qonunchilik palatasida ko‘rib chiqilgan “Sud qarorlarining qonuniyligi, asosliligi va adolatliligini tekshirish instituti takomillashtirilishi munosabati bilan O‘zbekiston Respublikasining Jinoyat-protsessual kodeksiga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish to‘g‘risida”gi qonun loyihasidan ham bu borada muhim yangiliklar o‘rin olgani e’tiborga molik.

Aytish joizki, mazkur qonun loyihasini ikkinchi o‘qishga tayyorlash chog‘ida mas’ul qo‘mita tomonidan o‘tgan vaqt davomida deputatlar, ishchi guruh a’zolari, ekspertlar, olimlar bilan birgalikda keng qamrovli ishlar qilindi. Deputatlar, olimlar tomonidan berilgan takliflar asosida ushbu hujjat har tomonlama pishiq-puxta holatga keltirilgan holda, maromiga yetkazildi.

Shu nuqtai nazardan aytganda, ushbu qonun sudyalarning mas’uliyatini oshirishga, ishlarning sifatli va o‘z vaqtida ko‘rilishiga, sud qarorlarini qayta ko‘rishda viloyat sudlarining hamda ularga tenglashtirilgan sudlarning imkoniyatlaridan samarali foydalanishga xizmat qiladi.

Dilmurod ISMOILOV,
Oliy Majlis Qonunchilik palatasi deputati