Суд алоҳида ҳокимият бўлса, нега ижро органи протест билан унинг ишига аралашмоқда?

Яқинда бир гуруҳ ҳуқуқшунослар биргаликда Ўзбекистон “Адолат” СДП фаоллари иштирокида давра суҳбати ўтказдик. Асосий мавзу шу йил охирида парламент ва халқ депутатлари маҳаллий кенгашларига бўладиган сайловлар эди. Партия вилоят кенгаши раисининг ўринбосари Абдужаббор Нишонов бизни “Адолат” СДПнинг сайловолди  дастури лойиҳаси билан таништирди. Мазкур ҳужжатнинг “Бизнинг мақсадимиз – ҳуқуқий ижтимоий давлат” бўлими айниқса, барчамизда катта қизиқиш уйғотди. Ҳуқуқий давлат қуриш, қонун устуворлигини таъминлаш, ҳуқуқий маданиятни юксалтириш каби масалалар жуда ўринли кўтарилган. Судлар фаолиятига доир фикрлар ҳам кўпчиликка маъқул тушади.

Шу билан бирга ўзаро суҳбат жараёнида дастурга баъзи бир қўшимчалар киритиш таклифлари ҳам юзага келди. Биз кўпроқ Жиноят-процессуал кодекс ҳақила фикр юритдик. Бу муҳим ҳужжатни ҳам янада такомиллаштириш унинг адолат йўлида хизмат қилишига кўмаклашади, деб ўйлаймиз.

Хусусан, Жиноят-процессуал кодексининг 34-моддасида прокурорнинг ваколатлари  кўрсатилган. Лекин суд хукми чиқарилгандан сўнг хукм чиқарилган жиноят ишини ўрганиш юзасидан жиноят ишини прокуратура органига чақириб олиб, хукм юзасидан протест ёки ажрим чиқаришга эришадилар. Вахоланки, кодексда  жиноят ишини ўрганиш учун прокуратура органи ишни чақириб олиши ҳақида қоида киритилмаган. Жиноят процессининг бошқа қатнашчилари эса жиноят иши билан суд биносида бўлиб, суд ходимининг иштирокида танишиш, ўз ҳисобидан нусха кўчиришлари мумкин.  Ушбу ҳолат адолат мезонининг бузилишига олиб келиб, процесс иштирокчиларининг тенг ҳуқуқлик эканликларини шубҳа остига қўяди. 

Шунингдек, кодексда суд олдида барча жараён иштирокчилари тенг ҳуқуқда эканликлари кўрсатилган. Лекин, судга қадар бўлган ҳолатда прокуратура  суриштирув, тергов органи устидан назоратни амалга оширувчи сифатида намоён бўлади. Бу ҳолатда назорат этувчи сифатида бўлиб, жиноят ишини суд жараёнида кўриш даврида айбловни қўлловчи тараф сифатида иштирок этади. Процессни бошқа иштирокчилари  судга илтимоснома билан мурожаат этса, бу ҳолатда прокурор суд қарорлари, ажрими ва ҳукмига нисбатан протест киритиш ваколати билан суд жараёнига ўз таъсирини кўрсатади. Бунда барча иштирокчилар четда қолиб, суд органи алоҳида хокимият бўлсада, ижро органи вакили протест билан суд ишига нохолис ёндошиб, суд тизимига тайзиқ ўтказиши амалиётгда қўлланилаяпти.  Шунинг учун тарафларнинг тенг ҳуқуқда бўлишини таъминлаш, суд органи холис қарор, ажрим, ҳукм чиқариши учун  бирон бир ташкилот томонидан тайзиқ остига олинмаслигини таъминлаш мақсадида прокурорнинг протест киритиш ваколатини Жиноят-Процессуал Кодекси нормаларига киритиш лозим.

Қисқаси, шу куни мазкур мавзуда яна бир қатор таклифлар ўртага ташланди. Уларни жамлаб, “Адолат” СДП Сиёсий Кенгашига йўлладик.

                                                                  Бахтиёр ТАВАККАЛОВ,

Жиноят ишлари бўйича Наманган шаҳар судининг раиси